هرچند در نگاه اول و سطحی به فضای انتخاباتی کشور اثری از حضور و نقش علنی "اکبر هاشمی رفسنجانی" نمی بینیم اما در واقع نمی‌توان چشمان خود را بر تأثیرات آشکار و نهان وی بر تصمیم‌گیریهای انتخاباتی و شکل‌گیری آرایش انتخاباتی این روزهای کشور، به راحتی بست.

نقش رئیس مجمع تشخیص در "آمدن ها"و "نیامدن ها"ی همه رقیبان احمدی نژاد، در حالی از ماهها قبل علنی شده است که شخص وی تمایلی به این مسئله نداشته و ترجیح داده تا موضع انتخاباتی‌اش تنها درباره "اصل انتخابات" و "نگرانی درباره سلامت آن" رسانه ای شود.

شاید به همین دلیل بود که هرگاه خبری از دیدارهای انتخاباتی هاشمی با چهره های سیاسی منتشر می شد، دفتردار وی در ساختمان مجمع تشخیص بلافاصله تکذیبیه صادر و "این خبر" را "از اساس" تکذیب می کرد.

با این حال فضای سیاسی انتخابات همیشه و خصوصاً در سال های اخیر که رسانه ها تنوع گسترده ای هم یافته اند، آن قدر داغ هست که خبری پشت پرده نماند و همه چیز دیر یا زود "شفاف" شود.

در این میان، البته فصل مشترک تمامی دیدارهای انتخاباتی آقای هاشمی تشکیل جبهه انتخاباتی در برابر کسی بود که در انتخابات نهم ریاست جمهوری، رئیس مجمع تشخیص را با وجود اجماع تمامی احزاب اصلاح طلب و حتی اپوزیسیون، حول وی با اختلاف قابل توجهی شکست داده بود.

بنابر این پر بیراه نیست اگر گفته شود قطار انتخابات ریاست جمهوری دهم همچنان از شخصیت هاشمی رفسنجانی و ایستگاه "سوم تیر" 84 متأثر، و پرونده انتخابات نهم ریاست‌جمهوری هنوز "باز" است.

نگاهی گذرا به دیدارها و اظهارات انتخاباتی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌تواند دلیلی روشن بر این مدعا باشد:

*هاشمی و خاتمی

در روزهای پایانی ریاست جمهوری خاتمی بود که هاشمی رفسنجانی با اعلام رضایت از عملکرد دولت اصلاحات گفت که "رئیس این دولت" در مسیر سیاست‌های دوره مسؤولیت او گام برداشته و از این مقدمه نتیجه گرفت که دولت وی "پیشرفت کرده است". او گفت: «شاید اگر من هم می‌خواستم ادامه دهم، به همین‌جا می‌رسیدم.» این سخنان که در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری نهم ایراد شد، حامل پیام‌ معنی‌داری برای رئیس دولت اصلاحات بود که البته خاتمی آن را به خوبی دریافته بود.

خاتمی که خود را بدهکار حمایت هاشمی از خود و عملکرد 8 ساله دولتش می‌دید، برای جبران آن به دفاعی غیرعلنی از هاشمی در انتخابات ریاست‌جمهوری پرداخت.

این رفتار انتخاباتی خاتمی که آن روزها رئیس جمهور بود و برابر قانون حق نداشت تا به نفع کسی موضع‌گیری کند، موجب شد تا پوسترهای جدید انتخاباتی هاشمی با عکس خاتمی چاپ شود و در آن جملاتی از خاتمی که در حمایت از هاشمی بیان کرده بود، منتشر گردد.

حمایت انتخاباتی رئیس جمهور وقت از هاشمی البته برای وی بدون هزینه هم نبود و سبب شد تا این موضع دولت خاتمی، اعتراض و انتقادات کروبی را به دنبال داشته باشد.

کروبی که پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری عطای ریاست بر "مجمع روحانیون مبارز" و حتی عضویت در آن را به لقایش بخشیده بود، حزب جدیدی را ه انداخت و در قالب دبیرکلی "اعتماد ملی" و به واسطه ارگان مطبوعاتی‌اش، تا مدت‌ها افراطیون حامی خاتمی را به باد انتقاد و اعتراض گرفت و با اشاره به حمایت آنان از هاشمی، "رئیس جمهور سابق" و اطرافیانش را از دلایل اصلی شکست خود تلقی کرد.

اما دوستی هاشمی و خاتمی ادامه یافت تا اینکه در ماه های میانی سال گذشته موضوع "تردید" خاتمی درباره کاندیداتوری‌ در انتخابات ریاست‌جمهوری دهم پیش آمد.

هنگامی که اصرار افراطیون برای راضی کردن خاتمی با ابرام وی مواجه شد، نوبت به نقش آفرینی رئیس مجمع تشخیص برای مصمم ساختن وی رسید.

هاشمی که رفتارهای 4 سال گذشته وی نشان داده همچنان خود را رقیب اصلی احمدی نژاد می بیند، بر آن شد که رئیس بنیاد باران را به کاندیدا شدن راضی کند. به همین خاطر به دیدار او رفت و این چنین بود که روزنامه "وطن‌امروز" در اولین روزهای آغاز انتشارش گزارشی با عنوان "خاتمی با اصرار هاشمی آمدگ، نوشت.

اگرچه پس از انتشار این گزارش، روابط عمومی دفتر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام چنین دیداری را "تکذیب" کرد اما با وجود عدم تمایل هاشمی به رسانه ای شدن این جلسه و نتیجه آن، اصلاح طلبان به تایید آن پرداختند.

عبدالله ناصری عضو شورای مرکزی سازمان مجاهدین با تأیید این دیدار به بهره‌برداری انتخاباتی از آن پرداخت و به ایسنا گفت: «در بین شخصیت‌های برجسته و مسئولان عالی کشور آقای هاشمی از مصرترین افرادی است که اصرار دارد آقای خاتمی نامزدی در انتخابات آینده‌ ریاست جمهوری را بپذیرد."

داریوش قنبری سخنگوی فراکسیون اقلیت مجلس نیز، "حمایت هاشمی از خاتمی" را تأیید کرد و آن‌را قطعی دانست.

شکوری راد عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت نیز در این باره گفت: «آقایان هاشمی و خاتمی کمترین مشکل را با همدیگر دارند و آقای خاتمی قطعاً مورد حمایت آقای هاشمی خواهد بود، چه رسمی و چه غیر رسمی.»

این خبر در گفت‌و‌گوی موسوی لاری عضو ارشد مجمع روحانیون مبارز با ایرنا نیز تأیید شد اما تاریخ مصرف انتخاباتی آن بیشتر از چند هفته نبود، چرا که با انصراف خاتمی و خداحافظی او با کاندیداتوری، این حمایت نیز "هویت سیاسی" خود را از دست داد.

*هاشمی و کروبی

تعامل رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیرکل حزب اعتمادملی بویژه پس از انتخابات سال 84 شاید چندان روان و "نزدیک" نبوده، زیرا هاشمی در انتخابات ریاست‌جمهوری نهم در میان بهت و حیرت کروبی و حامیانش، رأی مجمع روحانیون را که تحت ریاست "شیخ" بود به سبد آرای خود ریخت.

با این حال، در هیچ‌یک از موضع‌گیری‌های هاشمی در سال‌های اخیر، ردپایی از مخالفت با کروبی دیده نمی‌شد تا اینکه در روزهایی که خاتمی در قامت کاندیدای ریاست‌جمهوری به تبلیغ انتخاباتی می‌پرداخت، ماجرای مخالفت هاشمی با کروبی دوباره به وقوع پیوست، اما این بار پای هاشمی در میان نبود.

ماجرا از این قرار بود که هاشمی رفسنجانی چند روزی پس از اعلام کاندیداتوری خاتمی، زمانی که هنوز میرحسین در حال بررسی ورود خود به عرصه بود، در اقدامی "سیاسی- انتخاباتی" به دیدار کروبی رفت تا این بار از پتانسیل سیاسی خود برای "نیامدن یک کاندیدای احتمالی" استفاده کند.

بنابر خبری که برخی سایت های خبری در این زمینه منتشر کردند، رئیس مجمع تشخیص مصلحت در این دیدار از دبیرکل حزب اعتمادملی خواسته بود که درباره ادامه حضور انتخاباتی خود تاملی جدی بکند.

نتیجه این جلسه انتخاباتی که البته خبرش بار دیگر با تکذیب دفتر مجمع تشخیص مواجه شد، هیچگاه منتشر نشد، اما رویدادهای انتخاباتی در روزهای اخیر مشخص می کند که کروبی به این درخواست چندان توجهی نکرده است.

به دنبال این رویداد و نیز انصراف خاتمی، اکنون گویا ورق برگشته و رئیس مجمع تشخیص به میرحسین و اطرافیانش توصیه کرده که بر موضع "کناره‌گیری کروبی" اصرار نکنند.

*هاشمی و میرحسین

آخرین نخست وزیر کشور که خانه‌نشینی 20 ساله حوصله‌اش را سر برده بود، یک ماه پس از ورود علنی خاتمی بیانیه‌ای صادر کرد که از حضور رسمی او در صحنه انتخابات حکایت می‌کرد.

این بیانیه در جریان اصلاحات، شکافی به پا کرد که درپی آن خاتمی تصمیم گرفت برای ترمیم آن از یک سو خود را کنار بکشد و از دیگر سو با مذاکره با کروبی و متقاعد کردن وی به انصراف، فضا را برای نامزدی انحصاری موسوی از سوی اصلاح طلبان فراهم کند.

در این بین، موسوی نیز در ابتدایی ترین روزهای سال نو به دیدار هاشمی رفت تا در قالب دیدار مخفیانه نوروزی، درباره "نگرانی های مشترک" سخن بگویند.

اما با پایان یافتن تعطیلات و آغاز به کار رسانه ها، خبر این دیدار انتخاباتی هم که گویا قرار بر رسانه‌ای شدن آن نبود، بر پیشانی خبرگزاری‌ها و مطبوعات مختلف نشست و سبب شد تا میرحسین نیز در سخنرانی‌هایش آن ‌را تأیید و حمایت هاشمی را باعث "افتخار" خود بداند.

حمایت هاشمی از موسوی که تا روزها مورد اشاره حامیان موسوی قرار گرفت و از آن به عنوان "پشتیبانی محکم در انتخابات ریاست‌جمهوری" یاد می شد، اما در مصاحبه آخرین نخست وزیر کشور با روزنامه "الاتحاد" امارات نمود تازه ای یافت: "من کنار نمی‌روم زیرا مردم ایران و هاشمی رفسنجانی از من حمایت می‌کنند."

البته نظر مثبت هاشمی بر کاندیداتوری میرحسین پیش از این و در برخی از موضع‌گیری‌های "مبهم" رئیس مجمع تشخیص نیز افشا شده بود، آنچنان که دیدار اعضای حزب کارگزاران سازندگی با او به بلاتکلیفی این حزب که با انصراف خاتمی گریبانگیر آن شده بود، پایان داد و شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی یک روز پس از این دیدار، حمایت رسمی خود از میرحسین را اعلام کرد.

در این میان هرچند برخی اعضای حزب کارگزاران دیدار با هاشمی را با حمایت از موسوی بی‌ارتباط دانستند، اما خبری که 2 ذور پیش، رئیس شاخه زنان حزب کارگزاران، به خبرگزاری "فارس" داد، نشان داد که موضع کارگزاران برآیند توصیه‌های هاشمی به اعضای آن بوده است.

"روشنک سیاسی" اعلام کرد "فائزه هاشمی" دختر هاشمی رفسنجانی در روزهای آینده به شهرستان‌ها خواهد رفت تا در گوشه و کنار کشور برای میرحسین موسوی تبلیغ و سخنرانی ‌کند.

موضوع "حمایت هاشمی از میرحسین"، اگرچه تا اینجا در رده جهت دهی احزاب سیاسی پیگیری می شد، اما "خانوادگی شدن" این حمایت سیاسی برای همگان مشخص کرد که "گزینه اصلی" رئیس مجمع تشخیص برای رقابت با احمدی نژاد در انتخابات آتی کیست.

در این راستا "فاطمه هاشمی" هم بنابر گزارش یک سایت وابسته به مجمع تشخیص "از نارضایتی رئیس مجلس خبرگان رهبری از وضعیت موجود" خبر داد و گفت که از میرحسین موسوی حمایت می کند.

این در حالی است که پیش از این سایت خبری پلاک نیوز در خبری که بعدها از سوی فرزند حجت الاسلام و المسلمین هاشمی تکذیب شد، از اعلام آمادگی "محسن هاشمی" برای تامین مالی هزینه های ستاد موسوی خبر داده بودند.

همچنین در این زمینه و بنابر خبری که "عصرایران" دیروز منتشر کرد، "مهدی هاشمی" نیز از طرف وی و در جلسه ای که هفته گذشته در منزل هاشمی رفسنجانی در خصوص بررسی وضعیت نامزدها و فضای انتخاباتی برگزار شده و در آن میرحسین موسوی، مهدی کروبی و محمد خاتمی حضور داشته اند، به عنوان نماینده تام الاختیار در "کمیته مشترک صیانت از آراء" عضو شده است.

*هاشمی و رضایی

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که انتخابات ریاست‌جمهوری دهم را بهترین فرصت برای "ایجاد اجماع در نارضایتی سیاسی از مدیریت دولت نهم" می‌دانست، از ماه‌ها قبل طرحی را مطرح کرد که نام «دولت وحدت ملی» به خود گرفت و در جلسات و اظهارات مختلف عنوان و مطرح شد.

عملیات اجرای این ایده در جریان برگزاری "همایش 30‌سال قانونگذاری" شروع شد.

فعالان سیاسی در مصاحبه هایی که پس از این جلسه انجام دادند، تنها هدف برگزاری این همایش را پیگیری طرح "دولت وحدت ملی" و رایزنی با دعوت‌شدگان این مراسم دانستند.

این موضوع را از پراکندگی فکری مدعوین که طیفی از پیشروترین اصولگرایان تا غربی‌ترین اعضای "نهضت‌آزادی" را در خود جای داده بود، می شد فهمید.

اما این رایزنی‌ها هم نتیجه نداد و طرح مذکور با مخالفت هماهنگ اصولگرایان روبرو شد چنانکه فعالان سیاسی اصطلاح در "نطفه خفه شدن" را برای این طرح به کار بردند.

از دیدگاه اصولگرایان که اکنون اکثریت آنان به حمایت رسمی از رئیس‌جمهوری پرداخته‌اند، معنای طرح "دولت وحدت ملی" چیزی جز "عبور از احمدی‌نژاد" نیست. پس از این بود که هاشمی رابطه خود و حتی اصلاح‌طلبان را با طرح وحدت ملی انکار کرد و به سراغ خاتمی رفت تا وی را وارد انتخابات کند.

اما شواهد و اظهارات سیاسیون نشان داد که طرح "دولت وحدت ملی" از سوی "اصلاح‌طلبان نزدیک به هاشمی" مطرح شده و حتی به گفته دفتر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، "هاشمی نیز آن‌را قبول داشته است."

به دنبال شکست این طرح، محسن رضایی با طرحی به میدان مبارزات انتخاباتی گام نهاد که بدل و جایگزین طرح "دولت وحدت ملی" خوانده شد اما طرح رضایی نیز همانند "دولت وحدت ملی" با مخالفت صریح اصولگرایان روبرو شد.

این بود که پس از انحلال ستاد اجرایی آن، محسن رضایی که به گفته خود "قصد نامزدی در انتخابات را نداشت"، عبای کاندیداتوری را خود بر دوشش انداخت.

در این میان پس از افشای اظهارات هاشمی در جلسات خصوصی با رضایی، تردیدها نسبت به موضعگیری قبلی هاشمی که گفته بود با این طرح، "بیگانه" است، بیشتر شد.

خبر این دیدار خصوصی، از سوی علیرضا زاکانی افشا شد و این نماینده مجلس در یک سخنرانی عمومی در لانه سابق جاسوسی، مدعی شد هاشمی رفسنجانی در دیدارش با محسن رضایی، او را ترغیب به کاندیداتوری کرده و گفته "اگر با آمدنت یک میلیون رأی از احمدی‌نژاد کم کنی باز هم مفید است."

آیا هاشمی واقعاً سکوت کرده است؟

بر این اساس بود که حضور و تأثیر هاشمی در پشت‌پرده انتخابات به مخالفت با احمدی‌نژاد و دولت‌نهم تعبیر شد.

این همه فعالیت انتخاباتی در حالی از سوی هاشمی تدارک می شود که وی در مصاحبه مکتوب با زادسر نماینده سابق جیرفت گفته بود " موضع من در حق دولت نهم همان سکوت من است."

این تناقض شاید بهترین دلیل بود برای ادعایی که در ابتدای این گزارش به آن اشاره شد و آن "عدم تمایل هاشمی به علنی شدن تکاپوهای انتخاباتی‌اش علیه احمدی نژاد" است.

از همین روست که شاید به راحتی بتوان انتخابات ریاست جمهوری دهم را "مرحله سوم" انتخابات ریاست جمهوری نهم دانست؛ چنانکه "تکاپو و تلاش" هاشمی برای شکل دهی آرایش انتخاباتی رقبای احمدی‌نژاد و حمایت پنهان از آنان را به خوبی می توان تایید و دلیلی بر این مدعا دانست.

این چنین است که بار دیگر رقابت انتخاباتی دهمین دوره ریاست جمهوری همچون دور دوم انتخابات نهم، به رقابت "احمدی نژاد-هاشمی" تبدیل شده است، و در این میان اگرچه هاشمی بنابر دلایل قابل فهمی صلاح ندانسته است به طور مستقیم به رقابت با احمدی نژاد بپردازد اما سعی دارد جبهه مقابل را آنگونه که از آراء احمدی نژاد کاسته شود، مدیریت و آرایش کند.