در زندگی روزمره ما، در اخبار، روزنامه ها و مجلات شاید بارها با عبارت ها و اصطلاح های اصول گرایی و اصلاح طلبی مواجه شویم، بی آنکه خیلی از ماها بدانیم معنا و مفهوم و ماهیت آن چیست، از کجا شروع شده و چه کاربردی دارد. بهتر است از این به بعد، قبل از این دو عبارت، کلمه ((جریان)) را به کار بریم و بگوییم: جریان اصول گرایی و جریان اصلاح طلبی.

تاریخچه

یکی از خطرات جدی که دشمن همواره به آن طمع می ورزید و انقلاب اسلامی را پس از حضرت امام خمینی (ره) تهدید می کرد، تعمیق شکافت بین نیروهای انقلابی و تشدید منازعات سیاسی بین آنها بود. البته این مساله در زمان حضرت امام نیز وجود داشت و در بعضی از مواقع حتی از مرز اختلاف سلیقه نیز فراتر رفته و به وضعیت نگران کننده ای می رسید که بعضا با نصیحت و مداخله صریح حضرت امام، این مشکل برطرف می شد.

اوج گیری اختلافات بین نیروهای سیاسی و انقلابی در زمان حضرت امام، سرانجام منجر به انشقاق و جدایی آنها از یکدیگر و شکل گیری رسمی دو قطب سیاسی نیرومند و تاثیرگذار، یعنی مجمع روحانیون مبارز موسوم به جناح (چپ) و جامعه روحانیت مبارز موسوم به (راست) در جمهوری اسلامی گردید.

سرانجام پس از پایان دوران سازندگی (68-76) و در انتخابات دوم خرداد سال 76 جناح چپ با شعار اصلاح طلبی و همچنین توسعه سیاسی توانست اعتماد مردم را به خود جلب کند و عهده دار قوه مجریه شود. چند سال بعد، اصلاح طلبان توانستند اکثریت کرسی های مجلس ششم شورای اسلامی را به دست آورند و به این ترتیب بخش عمده ای از تصمیم گیری های کلان مملکتی را از آن خود کنند.

اما اصطلاح اصولگرایی (جناح راست) از دهه 80 به بعد در سه مرحله وارد عرصه سیاسی کشور شد:

ماهیت وجودی و شیوه تفکرات دو جریان

بانیان جریان اصلاح طلبی بر این باورند که حکومت اسلامی، امروزه دیگر نمی تواند جوابگوی همه نیازهای بشری باشد و به همین خاطر باید یکسری اصلاحات اساسی در دین و حکومت دینی انجام داد. کما اینکه رییس جریان اصلاح طلب گفته بود:  ((قرآن مختص زندگی قبیله ایست و امروز دیگر نمی توان به آن استناد کرد)).

قرآن نیز اصلاح طلبی غیر الهی را از ویژگیهای منافقین می داند و به صراحت آن را رد می کند:

(( و اذا قیل لهم لا تفسدوا فی الا رض قالوا انما نحن مصلحون، الا انهم هم المفسدون و لکن لا یشعرون)) سوره بقره آیه 11 و 12 ((و زمانی که به آنها گفته می شود که در زمین فساد نکنید، می گویند ما اصلاح طلب هستیم، آگاه باشید که آنها فاسدند ولی درک و شعور ندارند.))

اما اصولگرایی به معنای دین گرایی و بازگشت به گفتمان دینی و اعتقاد و التزام به اصول و مبانی دینی در نگرش، رفتار و مدیریت می باشد. در برخی لغت نامه ها، اصول گرایی به معنای سرسختی در مذهب و جهان بینی تعریف شده که هدف آن گذشته گرایی در تفکر و اندیشه بر بنیاد ریشه های اولیه دین و ایدئولوژی است.

دستاوردها

دستاوردهای 8 ساله حاکمیت اصلاح طلبان:

1- گفتگوی تمدن ها: نظریه گفتگوی تمدن های رییس جریان اصلاح طلبان که در ابتدای دهه 80 مطرح شد، در مقابل نظریه برخورد تمدن های فوکویاما قرار گرفت. این کار یکی از نقاط قوت دولت اصلاحات بود که مورد توجه بسیاری از سیاست مداران و نظریه پردازان دنیا قرار گرفت، اما حمله ارتش آمریکا به افغانستان در سال بین المللی گفتگوی تمدن ها، باعث شد تا این نظریه هیچگاه تحقق پیدا نکند.  

2-ساختار شکنی و عبور از خط قرمزهای نظام و انقلاب: با اینکه مهمترین دستاوردهای انقلاب و میراث حضرت امام، حاکمیت دین، ولایت فقیه، تکیه بر روی اسلام ناب و ساختار نظام شامل قانون اساسی و شورای نگهبان بود، اما اصلاح طلبان با برنامه ریزی گسترده در صدد تغییر قانون اساسی و در نهایت حذف ولایت فقیه، تضعیف موقعیت و جایگاه ولی فقیه، بزرگ نمایی جمهوریت، تضعیف اسلامی بودن و مقابله با شورای نگهبان بودند که در جامعه عوارض و آثار منفی از خود بر جای گذاشت.

3-ترویج اباحی گری: شکل گیری جمهوری اسلامی در راستای تحقق اهداف ارزشی و اجرایی کردن احکام الهی و فضائل اخلاقی در جامعه بود اما جریان اصلاح طلب به جای اهتمام به تحقق و مقابله با تهاجم فرهنگی، با تفسیر غلط مفهوم ((آزادی)) و رواج آن در جامعه زمینه بدحجابی و بی بند و باری و اباحی گری را در جامعه به وجود آوردند.  

4-ورود عناصر غیر خودی به عرصه حاکمیت: از فرازهای مهم وصیت نامه حضرت امام (ره) این بود که فرمود: ((من زنده باشم یا نباشم نگذارید این انقلاب به دست نا اهلان و نا محرمان بیفتد.)) اما با فضای به وجود آمده در دوم خرداد 76، افرادی که هیچ اعتقادی به اسلام و حاکمیت دینی نداشتند ((نظیر امثال مهاجرانی، کدیور, گنجی و...))، وارد عرصه حاکمیت شدند و با استفاده از امکانات نظام، ضربات سنگینی را به انقلاب وارد ساختند. در روز نامه ها و مطبوعات و در تریبون مجلس مطالبی بیان می گردید که به اعتراف یکی از سران جریان اصلاح طلب، آن مطالب از رادیو اسرائیل مطرح می شد.

5-ارتباط گسترده با محافل بیگانه: در این دوره، قبح ارتباط با بیگانگان و محافل خارجی به فراموشی سپرده شد. ارتباط گسترده با کنفرانس ها و نشست ها همانند: کنفرانس برلین، نیکوزیا، ارتباط با جاسوسان سابق سفارت آمریکا و همچنین دیدار رییس جریان اصلاح طلب با ((جرج سوروس)) صهیونیست، موید همین امر است.

6-سردمداری عناصر محافظه کار و منفعل: نظیر سخن نایب رییس مجلس ششم که گفته بود: ((از مغز سر تا نوک انگشتم از آمریکا می ترسم))، همچنین تعطیل چرخه سوخت هسته ای.

دستاوردهای 6 ساله حاکمیت اصول گرایان

1-تاثیر فوق العاده ایران بر معادلات منطقه ای (به اعتقاد خود غربی ها)

2-خنثی سازی طرح خاور میانه بزرگ که پس از اشغال افغانستان و عراق توسط آمریکا در جهت گسترش سلطه رژیم صهیونیستی ایجاد شده بود، با انسجام و تدبیرهای اصولگرایان در ایران و با محوریت رهبری خنثی شد.

3-تاثیر گذاری بر پیروزی حزب الله و حماس (استقبال مردم لبنان از سفر سال پیش رییس جمهور به این کشور، گواه بر این مدعا است).

4-بازدارندگی تهدیدهای آمریکا

5-ایجاد زمینه اعمال سیاست ها و تدابیر رهبری (که از مهمترین دستاوردهای اصولگرایان است).

6-حذف جریان معارض انقلاب از عرصه قدرت

7-بازگشت به اصل استکبار ستیزی و دفاع از مظلومین

8-تضمین اسلامیت نظام با تاکید بر جمهوریت

9-شتاب توسعه و سرعت پیشرفت ها که رضایت رهبری و مردم را در پی داشته و دارد.

10-بازگشت به ارزش های انقلاب اسلامی

11-و...        

حسنعلی حاجی اسماعیلی دانشجوی رشته مدیریت صنعتی