ایمان از ریشه امن به معنای دژ مستحکم و پناهگاه امنی برای تمامی خطرات و مهلکه های دنیایی است .

ایمان خانه امن درونی است ، آرامشی که از درون می جوشد و این با هیچ چیز دیگری بدست نمی آید .

همچنان که امنیت در نهاد خانواده و جامعه موثر است ، ایمان نیز باعث رشد و شکوفایی استعداد های معنوی انسان می‌گردد و بستر مناسبی برای پرورش روح و جان را مهیا می کند .

آنان که به واسطه ایمان واقعی و قلبی آرامش درونی دارند ، بادها و حتی طوفان های سهمگین آنان را از پا در نمی آورد و به واسطه همین خانه امن و محکم، مسیر بندگی را هموار می کند .

قرآن کریم به چند نوع ایمان و گرایش های مختلف اشاره کرده و تعدادی از آنها را مورد انتقاد قرار داده است:

1-ایمان موسمی و فصلی

بسیاری از افراد فقط در سختی ها و مشکلات خدا را می خوانند و تا به سختی می رسند ،مداوماً نذر می کنند و به همه ائمه متوصل می شوند اما همین که گره از کارشان گشوده شد یا خطر از سرشان رفع شود، خدا را فراموش می کنند .

اینان بندگانی مطیع و فرمان بردار نیستند در عین این که نماز نمی خوانند و روزه خواری می کنند و حجاب و عفاف را رعایت نمی کنند، اعتقادشان بر این است که دل باید پاک باشد .

این دوستان بالواقع بنده خدا نیستند و اسیر هواهای نفسانی هستند و به تعبیری خدای آنها ، هوای نفسشان است .

فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ : و هنگامى که بر کشتى سوار مى‏شوند خدا را مخلصانه مى‏خوانند و[لى] چون به سوى خشکى رساند و نجاتشان داد، بناگاه شرک مى‏ورزند.(عنکبوت /65)

قرآن به زیبایی می فرماید : این گروه همین که احساس خطر کردند و کشتی خود را در حال غرق دیدند ، فریاد یا الله می زنند ولی وقتی رهایی پیدا کردند و خود را به ساحل آرامش دیدند بار دیگربه سراغ غیر خدا رفته و شرک می ورزند .

در این آیه طوفان و امواج دریا نماد سختی های این دنیا است و ساحل دریا نشانه ای از گره گشایی و برطرف شدن سختی هاست.

2-ایمان تقلیدی

گاهی ایمان و گرایش به خاطر تقلید از آبا و نیاکان ، بدون هیچ دلیل و برهان منطقی است ؛ همچون ایمان بت پرستان که در جواب انبیاء می گفتند : ما این عقیده به بت ها را از نیاکان خود گرفته ایم.

قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءنَا کَذَلِکَ یَفْعَلُونَ : گفتند نه ، بلکه پدران خود را یافتیم که چنین می ‏کردند.(شعراء/74)

3-ایمان سطحی

گروهی دیگر دارای ایمان و گرایش سطحی هستند و ایمان واقعی در دل و روان و روح آنان نفوذ نکرده است .

قرآن در این باره می فرماید: گروهی از اعراب نزد پیامبر آمدند و گفتند ما همه ایمان آورده ایم. خداوند به پیامبر فرمود به اینها بگو ایمان هنوز در قلب شما وارد نشده و رسوخ نکرده و شما تنها اظهار ایمان می کنید :

قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُ?ْمِنُوا وَلَکِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَإِن تُطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا یَلِتْکُم مِّنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ

برخى از بادیه‏نشینان گفتند ایمان آوردیم . بگو ایمان نیاورده‏اید لیکن بگویید اسلام آوردیم و هنوز در دل هاى شما ایمان داخل نشده است و اگر خدا و پیامبر او را فرمان برید از [ارزش] کرده‏هایتان چیزى کم نمى‏کند خدا آمرزنده مهربان است. (حجرات/14)

ایمان مانند درختی پر بار و پر ثمر است که اگر جوانه آن در روح و جان کسی کاشته شود و درست آبیاری گردد ، میوه می‌دهد. پس کسانی که عمل صالح ندارند ، ایمان و باور و اعتقاد ندارند که نتیجه و میوه ای در اعمال آنان هویدا گردد.

به بیانی دیگر بسیاری از ما مسلمانان ایمان واقعی و راستینی نداریم تا با رفتار و اعمال درست و صالح دنیا و آخرتمان را آباد کنیم.

این مطلب را فراموش نکنیم که ایمان مانند موتوری محرک تمامی اجزا انسان را به حرکت و شوق در می آورد . ایمانی که حرارت آن قلب را سوز عشق می دهد و تمامی سلول های بدن را با زمزمه دوست به حیات واقعی و ابدی می‌رساند،شعله های عشق وجود عاشق را تبدیل به وجودی نورانی می سازد.

ایمان واقعی

إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ

مسلما در آفرینش آسمانها و زمین و در پى یکدیگر آمدن شب و روز براى خردمندان نشانه‏ هایى [قانع کننده] است. (آل عمران /190)

در قرآن کریم تنها ایمانی ارزشمند شمرده شده است که بر اساس فکر و تعقل باشد. چنین ایمانی به سادگی و راحتی به غارت نمی رود و دزدان توانایی به تاراج بردن آن را ندارند .

تاکید بسیار زیاد قرآن مبنی بر تفکر و تعقل در آفریده های الهی ، اعمال ،رفتار ،..... به خاطر همین است ؛ زیرا وقتی پایه‌های فکری و اعتقادی کسی با تحقیق و تفکر و علم آموزی شکل گرفت، به راحتی مورد دستبرد شیطان و دشمنان قرار نخواهد گرفت .