اسلام نسبت به نهاد خانواده حساسیت ویژه ی دارد و حقوق و تکالیف عدیده ای را برای اعضای خانواده وضع نموده است.

در این مختصر ، خصوصیت مرد ایده آل از نظر روایات و احادیث اسلامی بیان شده است .

دین مبین اسلام  در موضوع خانواده ، مردی را ایده آل می داند که خصوصیات زیر را داشته باشد:

 

مردی که با زنی به خاطر دینداری و کمال او ازدواج می کند

مردی که خود را برای همسرش آراسته می کند

مردی که همسر خود را می بوسد

مردی که در هنگام فرا رسیدن شب خود را به همسرش رسانده و شب را در کنار او صبح می کند

مردی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش تلاش می نماید

مردی که در زندگی و معیشت همسر خود توسعه و گشایش می دهد

مردی که با همسر خود خوش اخلاق است

مردی که همسر خود را دوست می دارد

مردی که در هنگام ورود به منزل به همسر و خانواده ی خود سلام می کند

مردی که پای همسرش را ــ در شب عروسی ــ می شوید

مردی که با همسر خود شوخی و بازی می کند

مردی که بر بداخلاقی همسر خود صبر می نماید

مردی که در برابر خطاهای همسر خود گذشت و چشم پوشی می کند

مردی که نسبت به همسر خود غیرتمند است

مردی که همسر خود را گرامی می دارد

مردی که با همسر خود مدارا می کند

مردی که با همسر خود مهربان است

مردی که با همسر خود همخوابی می نماید

مردی که در کنار همسر و اعضای خانواده ی خود می نشیند

مردی که نیازهای معیشتی همسر خود را تأمین می کند

مردی که به همسر خود هدیه می دهد

مردی که ــ در امر خانه داری ــ به همسر خود کمک می کند

مردی که با زنی به خاطر دینداری و کمال او ازدواج می کند

امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر مردی با زنی فقط به خاطر زیبایی و یا دارائی او ازدواج نماید، خدای متعال او را به آن دو چیز واگذار می نماید. ولی اگر بخاطر دینداری با او ازدواج نماید خدای متعال به او زیبایی و دارائی کرامت خواهد نمود.(1)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی که با زنی بخاطر مال و دارائیش ازدواج نماید. از مال و زیبائی آن زن محروم خواهد شد و مردی که با زنی بخاطر دینداریش ازدواج نماید. خدای متعال به او خیر و جمال و کمال عطا خواهد نمود.(2)

مردی که خود را برای همسرش آراسته می کند

امام کاظم (علیه السلام) فرمود: آراستگی مرد ــ برای همسر خود ــ موجب اجر و ثواب است.(3)
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: آراستگی مرد موجب ازدیاد عفّت زن می گردد.(4)
امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: شوهر یک زن در رابطه با همسرش از سه چیز بی نیاز نیست:
1ــ موافقت و سازگاری با او؛ با این کار موافقت او را کسب می کند. و محبّتش را جلب می نماید و او را دوستدار می سازد، 2ــ خوش خلقی با او، 3ــ به دست آوردن دل او و این کار بوسیله ی دو امر حاصل می گردد: آراسته کردن خود در برابر دیدگان او، توسعه و گشایش و فراهم ساختن امکانات رفاهی بر او.(5)

مردی که همسر خود را می بوسد

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روزی به مردی فرمود: آیا امروز روزه هستی؟
آن مرد گفت: خیر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: آیا امروز از مریضی عیادت نمودی؟
آن مرد گفت: خیر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: آیا جنازه ای را تشییع کردی؟
آن مرد گفت: خیر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: آیا مسکینی را اطعام دادی؟
آن مرد گفت: خیر.
آنگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به آن مرد فرمود: به نزد همسر خود برو و او را ببوس.
این کار تو اجر و ثواب صدقه دادن را خواهد داشت.(6)

مردی که در هنگام فرا رسیدن شب خود را به همسرش رسانده و شب را در کنار او صبح می کند

امام صادق (علیه السلام) فرمود: از جمله ی نشانه های سعادت مرد آن است که شب را در کنار همسر خود به صبح برساند.(7)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هلاک می گردد مردی که در شهر خود باشد امّا شب را در غیر منزلی که همسر او در آن است صبح کند. و این کار از مردانگی بدور است.(8)

مردی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش تلاش می نماید

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شخصی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده اش سعی و تلاش می کند مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می نماید.(9)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: شخصی که در راه پیدا کردن روزی حلال سعی و تلاش نموده و در این راه از کار کردن عار نداشته و از انجام آن خجالت نکشد چنین شخصی سبکبار گشته و خاطرش آسوده شده و خانواده اش در نیکی و خوشی قرار خواهند گرفت.(10)

مردی که در زندگی و معیشت همسر خود توسعه و گشایش می دهد

امام رضا (علیه السلام) فرمود: بر یک مرد لازم است که برای خانواده ی خود توسعه و گشایش بوجود بیاورد تا آنها آرزوی مرگ او را نکنند.(11)
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه ی مبارکه ی:
رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنیَا حَسَنَةً وَ فِی الاخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ
فرمود: حسنه ی آخرت عبارت می باشد از رضایتمندی خدای عزّوجلّ و بهشت و حسنه ی دنیا عبارت می باشد از گشایش در معیشت و روزی و خوش اخلاقی.(12)

مردی که با همسر خود خوش اخلاق است

مردی به نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده و از همسر خود شِکوه و شکایت نمود. در این هنگام امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطابه ای ایراد نموده و در آن فرمودند: ... با همسران خود در هر حال ــ مدارا کنید. و به نیکوئی با آنها سخن بگویید. شاید که رفتار آنها نیکو گردد.(13)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: رحمت خدا بر مردی باد که با همسر خود خوشرفتاری می کند.(14)
امام صادق (علیه السلام) پیرامون حقوقی که زن بر شوهر خود دارد فرمود: ... او را نزند و صدایش را بر او بلند نکند.(15)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: شوهر نباید به همسر خود ترشروئی کند.(16)

مردی که همسر خود را دوست می دارد

امام صادق (علیه السلام) فرمود: دوست داشتن همسر از اخلاق انبیاء(علیهم السلام) بشمار می آید.(17)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرچه ایمان بنده ای افزونتر گردد. دوستی او نسبت به زنان نیز بیشتر می شود.(18)

مردی که در هنگام ورود به منزل به همسر و خانواده ی خود سلام می کند

امام باقر (علیه السلام) به این مضمون فرمود: هنگامی که وارد منزل خود می شوی بگو:
بسم الله، أشهد أن لا إله إلا الله. و أنّ محمداً رسول الله، اللهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد و به همسر و خانواده ی خود سلام کن و اگر آنها در منزل نبودند. بگو: بسم الله، السلام علینا و علی عباد الله الصالحین.
اگر چنین کنی، شیطان از منزل تو دور می گردد و از آنجا فرار می کند.(19)

مردی که پای همسرش را ــ در شب عروسی ــ می شوید

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی که پیرامون آداب شب عروسی فرمود: هرگاه عروس را به منزل خود آوردی. کفشهایش را از پایش درآور و او را در جایی بنشان. سپس پاهای او را بشوی. آنگاه آن آب را از درب خانه تا انتهای آن بپاش.
اگر چنین کردی خدای متعال هفتاد هزار گونه فقر را از خانه ی تو دور می سازد و هفتاد هزار گونه از برکت را وارد خانه ات می گرداند و خدای متعال با این کار هفتاد رحمت را بر سر عروس می گستراند و با این کار زوایای خانه ی تو متبرّک خواهد شد.(20)

مردی که با همسر خود شوخی و بازی می کند

امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: هنگامی که مردی با همسر خود شوخی و بازی می کند، ملائکه حضور پیدا می کنند (21)
در روایتی آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) شوخی می کرد و مزاح می نمود و غیر از حقیقت سخنی نمی گفت و دلی را نمی آزرد و در این کار زیاده روی نمی کرد.(22)

مردی که بر بداخلاقی همسر خود صبر می نماید

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: مردی که ــ بخاطر رضای خدای متعال ــ بر بد اخلاقی همسر خود صبر نماید، خدای متعال برای هر روز و شبی که صبر می کند ثوابی را که به حضرت ایوب (علیه السلام) کرامت فرموده به او عنایت می فرماید.(23)

مردی که در برابر خطاهای همسر خود گذشت و چشم پوشی می کند

إسحاق بن عمّار می گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: حقّ زن بر شوهر چیست که اگر مردی آنها را بجای بیاورد جزء نیکوکاران خواهد بود؟
امام صادق (علیه السلام) فرمود: او را سیر کند.و او را بپوشاند و اگر خطایی از او سر زد او را ببخشد.(24)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: پدرم (علیه السلام) همسری داشت که آن حضرت (علیه السلام) را آزار می داد. آن حضرت (علیه السلام) برای آن زن طلب آمرزش می نمود.(25)

مردی که نسبت به همسر خود غیرتمند است

امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: عدّه ای در جنگ با پیامبر (صلی الله علیه و آله) اسیر شدند. امر شد که آن گروه کشته شوند ــ مگر یک نفر از آنها؛ آن شخص به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: از میان این اسیران جنگی چرا مرا به قتل نرساندند؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: جبرئیل به نزد من آمده و از طرف خدای متعال به من خبر داد که تو دارای پنج خصلتی هستی ــ که خدا و رسول او آنها را دوست دارد ــ. و به همین خاطر از قتل تو صرفنظر شد:
بر همسرت غیرت فراوان داری، اهل جود و سخا و بخشندگی هستی، دارای اخلاق خوش هستی، راستگو هستی، دارای شجاعت هستی.
وقتی آن مرد این مطلب را از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنید. مسلمان شد و به همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جنگ شرکت نموده و پس از جنگ نمایانی که کرد به شهادت رسید.(26)

مردی که همسر خود را گرامی می دارد

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: بهترین شما کسانی هستند که نرمخو هستند. و همسران خود را گرامی می دارند.(27)

مردی که با همسر خود مدارا می کند

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: برادرم جبرئیل ــ بارها ــ مدارا نمودن با زنان را به من سفارش نمود. تا آنکه گمان بردم که جایز نبوده و سزاوار نیست که مردی به همسرش بگوید: اُف.(28)
حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) از بد اخلاقی همسر خود به نزد خدای عزّ و جلّ شِکوه و شکایت نمود. خدای متعال به او وحی فرمود: زن شبیه استخوان دنده است. اگر بخواهی آن را راست کنی شکسته خواهد شد و اگر آن را به حال خود واگذاری از او بهره مند خواهی شد. بر بداخلاقی همسرت صبر کن (29).

مردی که با همسر خود مهربان است

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: محبوبترین بندگان در پیشگاه خدای متعال کسانی هستند که با خانواده ی خود مهربان بوده و با آنها با شفقت رفتار می نمایند.(30)

مردی که با همسر خود همخوابی می نماید

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتی که مرد مؤمنی برای نزدیکی کردن با همسر مؤمنه اش به نزد او می رود دو ملک او را در بر می گیرند و مانند شخصی است که در راه خدا جهاد می کند و پس از آنکه با همسر خود نزدیکی کرد گناهان او ریخته می شود مانند ریختن برگ درختان در فصل پائیز و پس از آنکه غسل جنابت نمود از گناهان پاک می گردد.(31)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مورد ثواب شخصی که غسل جنابت را انجام می دهد فرمود: خدای متعال برای هر قطره از آب غسل قصری در بهشت برای او بنا می کند.(32)
مردی به امام صادق (علیه السلام) گفت: چرا شخصی که مؤمن است. زیاد با همسر خود نزدیکی می کند؟ امام صادق (علیه السلام) به این مضمون فرمود: زیرا شخص مؤمن توجّه و نگاهش منحصر به همسر خود می باشد و امیال و شهوت خود را به این سو و آن سو معطوف نمی دارد. لذا وقتی که به همسر خود دسترسی پیدا می کند. به او اکتفا می نماید و به همین خاطر است که او از انجام کار حرام بی نیاز و مستغنی می گردد.(33)

مردی که در کنار همسر و اعضای خانواده ی خود می نشیند

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: نشستن مرد در کنار خانواده اش ــ در پیشگاه خدای متعال ــ از اعتکاف کردن در مسجد من بهتر می باشد.(34)

مردی که نیازهای معیشتی همسر خود را تأمین می کند

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: انفاق مرد به همسر و فرزندانش به منزله ی صدقه دادن در راه خداست.(35)

مردی که به همسر خود هدیه می دهد

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هدیه دادن مرد به همسرش موجب زیادی عفّت او خواهد گشت.(36)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: هدیه دادن موجب ایجاد محبّت می گردد.(37)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هدیه دادن موجب زیادی مودّت گشته و برادری و اخوّت را تجدید نموده و موجب از بین رفتن کینه می گردد.(38)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: به همدیگر هدیه دهید، زیرا هدیه دادن موجب از بین رفتن کدورتها و دشمنیها می گردد.(39)

مردی که ــ در امر خانه داری ــ به همسر خود کمک می کند

حضرت أمیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بر ما وارد شدند در حالی که حضرت فاطمه (علیها السلام) کنار دیگ نشسته و من مشغول پاک کردن عدس بودم. حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمودند: ای أبا الحسن!
گفتم: لبّیک یا رسول الله!
حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: به سخنی که می گویم گوش فرا ده و سخنی که می گویم به دستور خداست؛ مردی که به همسرش در خانه کمک می کند، خدای متعال به عدد هر موئی که در بدن اوست ثواب عبادت یک سال به او کرامت می فرماید. سالی که روزهایش را روزه و شبهایش را به شب زنده داری مشغول بوده است و خدای متعال ثوابی را که به صابرین ــ مانند داود نبی و یعقوب و عیسی (علیهم السلام) ــ عطا فرموده به او می دهد.
یا علی! مردی که در خانه به خانواده اش خدمت نماید و این کار را با طیب خاطر و بدون کراهت انجام می دهد خدای متعال نام او را در زمره ی شهداء می نویسد و خدا در نامه ی عمل او برای هر روز و شب اش ثواب هزار شهید می نویسد و برای هر قدمی که برمی دارد ثواب حجّ و عمره ای برای او نوشته می شود و خدای متعال به تعداد رگهای بدنش شهری در بهشت به او کرامت می فرماید.
یا علی! یک ساعت در خدمت خانواده بودن بهتر است از عبادت هزار سال و بهتر است از هزار حج و هزار عمره و بهتر است از هزار بنده آزاد کردن و بهتر است از هزار بار جهاد کردن و بهتر است از عیادت هزار مریض و بهتر است هزار نماز جمعه و بهتر است از هزار تشییع جنازه و بهتر است از سیر کردن هزار گرسنه بهتر است از پوشاندن هزار برهنه و بهتر است از تجهیز هزار اسبی که در راه خدا به کار برده می شود و بهتر است از صدقه دادن هزار دینار به فقیران و بهتر است از خواندن تورات و انجیل و زبور و فرقان و بهتر است از آزاد کردن هزار اسیر و بهتر است از اطعام هزار مسکین و چنین شخصی ــ در دنیا ــ جایگاه خود را در بهشت می بیند.
یا علی! مردی که با طیب خاطر و بدون تکبّر به خانواده اش کمک می کند بدون حساب وارد بهشت می شود.
یا علی! خدمت نمودن به خانواده موجب آمرزش گناهان می گردد و غضب و خشم الهی را فروکش می کند و این کار به منزله ی مهریه ی حورالعین بوده و موجب ازدیاد حسنات می گردد.
یا علی! شخصی که به خانواده ی خود خدمت می کند در زمره ی صدّیقین و شهداء می باشد و خدای متعال برای چنین شخصی خیر دنیا و آخرت را خواسته است.(40)

پی‌نوشت‌ها:

1ــ (الکافی ج 5 ص 333 و التهذیب ج 7 ص 465).
2ــ  (المقنعة ص 513).
3ــ  (مکارم الأخلاق ج 1 ص 184).
4ــ قال الإمام الکاظم (علیه السلام): تهیئة الرجل للمرأة ممّا یزید فی عفتّها (مکارم ج 1 ص 218).
5ــ (تحف العقول ص 322).
6ــ  (ثواب الأعمال ص 168 و من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 109).
7ــ (الکافی ج 5 ص 258).
8ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): هلک بذی المروّة أن یبیت الرجل عن منزله بالمصر الّذی فیه أهله (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 362).
9ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من سعی فی نفقة عیاله و والدیه فهو کالمجاهد فی سبیل الله (مستدرک الوسائل ج 13 ص 55).
10ــ (تحف العقول ص 57 و ثواب الأعمال ص 200 و کشف الغمّه ج 3 ص 116).
و فی کشف الغمّه هکذا: من طلب المعیشة.
11ــ (من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 39).
12ــ  (تفسیر العیّاشی ــ علیه الرحمة ــ ج 1 ص 209).
13ــ  (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 361).
14ــ  (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 281 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 469).
15ــ  (مکارم الأخلاق ج 1 ص 470).
16ــ (و جاء فی حدیث حول حقوق المرأة علی زوجها): ... یسدّ جوعتها. و یستر عورتها. و لا یقبّح لها وجهاً (الکافی ج 5 ص 511).
17ــ قال الإمام الصادق (علیه السلام): من أخلاق الأنبیاء صلی الله علیهم حبّ النساء (الکافی ج 5 ص 320 و التهذیب 7/466 و روضة الواعظین 2/261 و مکارم 1/432 و عوالی 3/282).
18ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): کلّما ازداد العبد إیماناً. ازداد حبّاً للنساء (دعائم الإسلام ج 2 ص 192 و الجعفریّات ص 154 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمة ــ ص 114).
19ــ  (مستدرک الوسائل ج 8 ص 376).
20ــ  (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 358 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 455 و جامع الأخبار ص 277).
21ــ (الکافی ج 5 ص 49 و ص 554).
22ــ  (الکافی ج 5 ص 510)
25ــ  (الکافی ج 5 ص 511)
26ــ (الأمالی للشیخ الصدوق ــ علیه الرحمة ــ ص 345 الجلس 46).
27ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): خیارکم. ألینکم مناکب. و أکرمهم لنسائهم (دلائل الإمامه ص 76).
28ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): أخبرنی أخی جبرئیل ولم یزل یوصینی بالنساء حتّی ظننت أن لا یحلّ لزوجها أن یقول لها: اُف (مستدرک الوسائل ج 14 ص 252).
29ــ  (الکافی ج 5 ص 513 و مکارم الأخلاق ج 1 ص 467).
30ــ قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): ... أحبّ الناس إلی الله. أشفقهم علی عیاله (شرح نهج البلاغة لإبن أبی الحدید ج 20 ص 340).
31ــ  (الکافی ج 5 ص 496).
32ــ (الاختصاص ص 37).
33ــ (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 365 و علل الشرایع ج 2 ص 326 الباب 346 و صفات الشیعة ص 221).
34ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): جلوس المرء ــ عند عیاله ــ أحبّ إلی الله تعالی من اعتکاف فی مسجدی ــ هذا ــ (تنبیه الخواطر ج 2 ص 121).
35ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): نفقة الرجل علی عیاله صدقة (عوالی اللئالی ج 2 ص 229).
36ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): هبة الرجل لزوجته تزید فی عفّتها (من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 273).
37ــ (من لا یحضره الفقیه ج 3 ص 190 و الخصال ص 27).
38ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): الهدیة تورث المودّة. و تجدّد الاُخوّة. و تذهب الضغینة (عوالی اللئالی ج 1 ص 294).
39ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تهابوا. فإنّ الهدیة تسلّ السخائم و وتجلی ضغائن العداوة و الأحقاد (الکافی ج 5 ص 143).
40ــ .(جامع الأخبار ص 276 الفصل 59 تحقیق و نشر مؤسّسه آل البیت لإحیاء التراث (علیهم السلام) ت

منبع: ناجی جزایری، سید هاشم، همسران رحمت شده و همسران نفرین شده، قم: ناجی جزایری، (1388) .