مکه
 
 
 
نویسنده : مبین اردکان
تاریخ : پنج شنبه 88/2/17
نظر

نشست اقتصادی "اقتصاد در دولت دهم" با حضور فرشاد مؤمنی اقتصاددان و سرتیم اقتصادی میرحسین موسوی و صادق خلیلیان اقتصاددان عصر سه شنبه در آمفی تئاتر مرکزی دانشگاه امیر کبیر توسط کانون اندیشه دانشجویان مسلمان برگزار شد.

در ابتدای این برنامه خلیلیان در خصوص عملکرد دولت‌ها در برنامه های پنج ساله توضیح داد و با بیان اینکه برنامه چهارم توسعه در دولت هشتم و توسط مجلس ششم تصویب شد، اظهار داشت: پس از این، اشکالاتی به این برنامه وارد شد که مجلس هفتم، آن‌ها را اصلاح کرد.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم شاخص های تعیین شده در برنامه چهارم و عملکرد دولت نهم در آن را مورد ارزیابی قرار دهیم، باید مقایسه ای با برنامه های قبلی و عملکرد دولت‌های پنجم تا نهم داشته باشیم، به این معنی که باید دید چه تعهداتی وجود داشته و تا چه میزان این تعهدات محقق شده است.

این استاد دانشگاه، به زمان جنگ تحمیلی اشاره کرد و گفت: در آن زمان برنامه 5 ساله نداشتیم و دولت هم زیر نظر نخست‌وزیر اداره می شد اما زمان ریاست جمهور آقای رفسنجانی، برنامه اول تدوین و در دولت وی اجرا شد، همچنین بخشی از برنامه دوم نیز در همین دولت به اجرا در آمد.

وی افزود: بخشی از برنامه دوم و برنامه سوم به طور کامل در دولت آقای خاتمی اجرا شد و شروع برنامه چهارم نیز در دولت نهم بوده است.

این استاد دانشگاه با مقایسه عملکرد دولت‌ها در برنامه‌های توسعه، متوسط نرخ سالیانه رشد تولید ناخالص داخلی با قیمت‌های ثابت سال 1386 را توضیح داد و گفت: در زمان آقای رفسنجانی، هدف برنامه رشد 7،3 درصدی بود اما آنچه محقق شد با احتساب نفت 5،9 درصد و بدون احتساب نفت، 6،1 درصد بود. باید اضافه کرد که در آن زمان، به‌خاطر شرایط پس از جنگ، رشد سریع در دستور کار بود لذا نرخ رشد بالایی به دست آمد اما این رقم مقطعی بود و بعد پایین آمد.

وی همین شاخص در دولت خاتمی و در برنامه سوم را مد نظر قرار داد و گفت: در دوره آقای خاتمی، هدف برنامه رشد 6،2 درصدی بود اما این شاخص با احتساب نفت، 4،5 درصد بود و بدون نفت، 5 درصد بوده است.

خلیلیان گفت: در دولت آقای احمدی‌نژاد، هدف برنامه 8 درصد بود که با نفت، 6،5 درصد و بدون نفت، 7،1 درصد به‌دست آمد، بنابراین، مشاهده می‌کنیم که عملکرد دولت نهم از سایر دولت‌ها بهتر بوده است.

وی اضافه کرد: روند رشد اقتصادی که یک سیر نزولی داشت، در دولت نهم بهبود یافت.

خلیلیان درصد تحقق برنامه‌های اول تا چهارم در دولت‌های هاشمی رفسنجانی، خاتمی و احمدی‌نژاد را بیان کرد و گفت: در زمان آقای رفسنجانی 82 درصد از برنامه محقق شد، در زمان آقای خاتمی این رقم به 77 درصد رسید، اما در دولت احمدی‌نژاد به 85 درصد رسیده، لذا از این نظر هم دولت نهم موفق‌تر بوده است.

وی نرخ رشد در زمان موسوی را نیز بیان کرد و گفت: با توجه به شرایط جنگی، این نرخ پایین بوده است، به این صورت که با نفت و بدون نفت، 0،5 (نیم درصد) بوده است.

این استاد دانشگاه، درآمد سرانه در دولت‌های پنجم تا نهم را نیز مقایسه کرد و گفت: در زمان آقای هاشمی درآمد سرانه به طور متوسط 4،1 درصد رشد داشت اما در زمان آقای خاتمی با توجه به افزایش درآمد سرانه، متأسفانه رشد 3،7 درصدی داشتیم که این رقم در دوره آقای احمدی‌نژاد، به 4،9 درصد رسیده است.

این اقتصاددان در ادامه شاخص توزیع درآمدها را توضیح داد و با بیان این که نرخ رشد باید تورم را جبران کند اما باید دید درآمد سرانه نصیب چه کسانی می‌شود، گفت: یکی از مصادیق شاخص توزیع درآمدها، ضریب جینی است که بین صفر تا یک است و هرچه این رقم پایین‌‎تر باشد، در این صورت توزیع درآمدها بهتر بوده است.

وی ادامه داد: ضریب جینی از 0،399 در سال 70، به 0،416 در سال 76 و به 0،413 در سال 83 افزایش یافت. این عدد در سال 86 به 0،396 در دولت نهم کاهش یافت. هدف برنامه چهارم در سال پایانی یعنی سال 88 معادل 0،38 است، البته در برنامه بعدی این رقم باید 0،35 باشد.

وی اضافه کرد: نسبت درآمد 10 درصد ثروتمند به 10 درصد فقیرترین خانوارها از 17،6 در سال 76 به 19،2 در سال 83 افزایش یافت که در سال 86، این رقم به 14،3 کاهش یافته است.

خلیلیان در پایان بخش اول سخنان خود تأکید کرد: این به معنای بدون مشکل بودن نیست بلکه باید برنامه‌های دیگری هم اجرا شود تا انشاءالله در منطقه خود اول شویم و هنوز کار بسیار است تا در دنیا به مقام قابل قبولی برسیم.

در ادامه این نشست، فرشاد مؤمنی به بیان سخنان خود پرداخت و گفت: در جهات متعددی با گفته‌های دکتر خلیلیان مخالفم اما بحث‌هایی که می‌کنم به معنای تخطئه کسی نیست.

وی با بیان اینکه یکی از اشکالات دولت نهم ایجاد بدعت‌های بد بوده، اظهار داشت: دولت نهم از نظر رویه‌هایی که دنبال کرده، بدعت‌های بدی گذاشته است و این بدعت‌ها، منشأ خسارت‌های زیادی شده است که اگر ادامه یابد، خسارت‌های بیشتری می‌بینیم.

وی ادامه داد: الزامات قانونی در مورد اطلاع‌رسانی در خصوص عملکرد دولت یا اساساً رعایت نشده یا با وقفه همراه بوده است، همین آمارهای دکتر خلیلیان با اینکه در سال 88 قرار داریم، مربوط به سال 85 است لذا این آمارها قابل استناد نیستند.

وی گفت: اینکه با گذشت 4 سال، علی‌رغم تأکیدها حتی یک گزارش در جهت تحقق اهداف برنامه منتشر نشده یک کاستی بزرگ است. یکی از خواسته‌هایی که در جلسه رییس‌جمهور و اقتصاددانان، مطرح کردیم همین بود که ایشان اخلاقاً متعهد شدند، انجام دهند ولی نشد و این امر باعث می‌شود که مسئولان در موضع تهمت قرار گیرند.

این استاد دانشگاه، دولت نهم را یک دولت قانون‌گریز خواند و اظهار داشت: من دولت‌های قبل را هم نقد می‌کردم ولی قصدم از این نقدها تخطئه اشخاص نبوده است، من منتقد برنامه چهارم بودم ولی وقتی این برنامه تبدیل به قانون شد، حکم میثاق ملی پیدا می‌کند.

وی اضافه کرد: من که از بیرون دولت نقد می‌کنم، با دولت فرق می‎کند، چون دولت موظف به اجرای قانون است و هرجا که ناسازگاری با قانون می‌بیند، راهش این است که از کانال‌های قانونی اقدام به اصلاح کند نه اینکه بی‌قانونی کند.

مؤمنی درخصوص ادعای تخلفات دولت گفت: گزارش دیوان محاسبات در سال 1385 می گوید که دولت نهم فقط در یک سال، آن هم از کانال بودجه 2 هزار خلاف قانون انجام داده است، یعنی دولت نهم روزی 10 خلاف انجام داده است، از این‌رو اگر دولت خود منادی بی قانونی باشد دیگر از سایر دستگاه‌ها توقعی نیست.

وی آمارهای خلیلیان را ثمره کار دولت نهم ندانست و با بیان اینکه این آمارها ثمره پول نفت است، اظهار داشت: اکثر قریب به اتفاق آمارهای دکتر خلیلیان در دولت تحقق نیافته و دولت کمترین نقش را در آن داشته است لذا این آمارها بیشتر تحت تأثیر قیمت نفت بوده است لذا باید دید دولت در جهت‌گیری‌ها چه کرده است.

وی افزود: به‌عنوان نمونه، در چارچوب قانون پنج ساله چهارم قرار بود دولت حدوداً سالی 20 میلیارد دلار هزینه کند و با آن رشد 8 درصدی داشته باشد اما نماگرهای اقتصادی می‌گویند در طول این 4 سال به‌جای 80 میلیارد، 203 میلیارد هزینه شده و به رشد 8 درصد هم نرسیدیم.

وی تصریح کرد: برخی از این شاخص‌ها، بیش از 2،5 برابر سقف قانونی است و در برخی از این شاخص‌ها، حدود یک دوم آن چیزی است که باید محقق می‌شد، از این رو، اگر چالشی در تشکیل سرمایه اتفاق بیافتد، معنایش این است که دولت، چشم‌اندازهای اشتغال و تولید را با خطر مواجه کرده است، لذا ارز اضافی مصرف شده اما اهداف تحقق نیافته است.

سرتیم اقتصادی ستاد میرحسین موسوی در پایان بخش اول از سخنانش با اشاره به دوره نخست‌وزیری موسوی گفت: در آن دوره با وجود اینکه تمام یا اکثریت عوامل مؤثر بر کاهش نرخ رشد شوک‌های منفی برون‌زا بوده است اما نتایج خوبی به دست آمد اما در این دوره شوک‌ها مثبت بوده ولی نتایج منقی بوده است، بنابراین بهترین رکوردهای تاریخی در همان دوره جنگ اتفاق افتاده است، لذا آن دولت می‌تواند به خود ببالد که هم شوک‌های منفی را مهار کرده و هم رکوردهای منحصر به فردی به‌جا گذاشته که تاکنون تکرار نشده است.

در این قسمت از برنامه مجری گفت: از ستاد محسن رضایی پیامکی آمده که به‌خاطر عدم حضور دانش‌جعفری عذر خواهی شده است.

خلیلیان در دومین بخش از وقت سخنرانی خود با رد گفته‌های مؤمنی اظهار داشت: نماگرهای سال 1386 بیرون آمده است و مستندات من براساس گزارش‌هایی است که سالانه بانک مرکزی منتشر می‌کند، همچنین باید بگویم که نماگرهای اقتصادی، فصلی بیرون می‌آید که سه ماهه سوم سال 1387 آن هم بیرون آمده است.

وی تصریح کرد: آقای مؤمنی می‌گویند دولت تأثیری در توفیقات به دست آمده نداشته و نفت مؤثر بوده است، در حالی که به همین دلیل، من در ارایه آمارهای دوره‌های پنجم تا نهم رشدها، آن را به 2 بخش با نفت و بدون نفت تقسیم کردم که این‌گونه شایبه‌ها به‌وجود نیاید.

این اقتصاددان گفت: کاش به جای کلیات شاخص‌سازی می‌کردیم لذا به گزارش تفریغ بودجه اشاره می‌کنم و به سال‌های قبل رجوع می‌کنم تا ببینیم که آیا دولت‌های قبل تخلفی نداشته‌اند؟

خلیلیان با اشاره به گزارش تفریغ بودجه سال 86، آن گزارش را با کاهش تخلفات همراه دانست و گفت: دیوان محاسبات در گزارش تفریغ بودجه سال 1383 می‌گوید که 1029 دستگاه دولتی اصلاً جواب دیوان را هم نداده‌اند.

وی تصریح کرد: ضمن آن که در سال 83 باید 34 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی توسط شرکت ملی نفت ایران به خزانه واریز می‌شد که تنها 28 میلیارد دلار به خزانه واریز شده است و 6 میلیارد تخلف محسوب شده است و اگرچه این تخلف در واقع گردش در حسابهای مختلف وزارت نفت است و به مرور تصفیه می‌شود این تخلف در سال 86 به تدریج کاهش یافته و به 1 میلیارد دلار کاهش یافته است و 5 میلیارد دلار مستقیماً به خزانه‌ واریز شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در برنامه سوم توسعه قرار بود 56 میلیارد دلار از درآمدهای ارزی استفاده شود، اظهار داشت: با این حال، در سال 1381، این رقم را به 77 میلیارد دلار تغییر دادند، چون دیدند اضافه برداشت کرده‌اند. گفتنی است دولت آقای خاتمی تا پایان برنامه سوم توسعه 121 میلیارد دلار هزینه کرد که بیش از دو برابر پیش‌بینی جدول اولیه برنامه سوم بود که جزئیات آن در نماگرهای بانک مرکزی وجود دارد.

وی به اقدام دولت نهم مبنی بر برداشت 5 میلیارد دلار برای جبران خشکسالی اشاره کرد و افزود: دولت در آن کار ابتدا قانون و جداول برنامه را تصحیح کرد، بعد آن مبلغ را برداشت کرد لذا این کار از راه قانونی انجام شده است،‌ ولی در دولت آقای خاتمی 36 درصد بیش از آن‌چیزی که باید، برداشت می‌شد، برداشت شد که برای آن، اعداد را جابجا کردند، اگر قیاس از این جهت باشد، دولت نهم 29 درصد مغایرت داشته ولی دولت هشتم 36 درصد.

وی اضافه کرد: علی‌رغم اینکه مازاد استفاده کردند اما شاخص‌های در آمد سرانه و رشد کاهش یافت که عجیب به نظر می‌رسد ولی در این دولت اگر مازاد برداشت شده، اولاً کمتر از دولت خاتمی بوده، ثانیاً رشد افزایش یافته است.

این اقتصاددان در بخش دیگری از سخنانش به صادرات غیر نفتی در برنامه‌های اول، دوم و سوم اشاره کرد و گفت: در 3 برنامه اول، دوم و سوم صادرات غیر نفتی محقق نشد اما در برنامه چهارم این امر محقق شد.

وی ادامه داد: نسبت صادرات غیرنفتی به واردات در دولت هاشمی 22 درصد، در دولت خاتمی 24 درصد و در دولت احمدی‌نژاد 32،5 درصد بوده است، ضمن اینکه وضعیت عملکرد واردات نیز متفاوت است.

وی گفت: در برنامه سوم 39% بیش از برنامه واردات داشته‌ایم که در سال اول آن، دولت 17 میلیارد دلار و در سال بعد 35 میلیارد دلار واردات انجام داد، اما در برنامه چهارم توسعه، هم واردات و هم صادرات تشویق شده است به شرط پرداخت تعرفه.

خلیلیان ترکیب واردات را نیز دارای تفاوت عنوان کرد و گفت: دربرنامه چهارم، 15 درصد واردات کالاهای مصرفی داشتیم و مابقی سرمایه‌ای بوده‌اند.

وی در پاسخ به مؤمنی که دوران نخست‌وزیری موسوی را بهترین دوران اقتصادی نامیده بود، گفت: به آن دوره نقدهای بسیاری وارد است اما به دلیل اینکه آن دوران مرهون حضور امام راحل بود، از نقد آن صرف‌نظر می‌کنم.

نقدینگی شاخص بعدی بود که خلیلیان به آن پرداخت و اظهار داشت: در برنامه اول توسعه، هدف کنترل نقدینگی در 7 درصد بود اما به 28 درصد رسید. در برنامه دوم که قرار بود نقدینگی در سطح 11 درصد کنترل شود، به 26 درصد رسید. در برنامه سوم قرار بود نقدینگی در سطح 16 درصد تثبیت شود اما به 29 درصد رسید ولی در برنامه چهارم قرار بود که در سطح 20 درصد کنترل شود، تنها 6 درصد به آن اضافه شود و به 26 درصد رسید، از این رو، اگر باز هم مقایسه کنیم، دولت نهم توفیق بیشتری داشته است.

خلیلیان شاخص بعدی را تورم عنوان کرد و به مقایسه آن در برنامه‌های اول تا چهارم پرداخت و اظهار داشت: قرار بود در برنامه اول 9 درصد تورم داشته باشیم، 23 درصد محقق شد، برنامه دوم، انتظار 12 درصد بود که به 25 رسید، در برنامه سوم قرار بود تورم به 13برسد که به 15،2 درصد رسید و در برنامه چهارم، انتظار 10،7 درصد بود که به 16 درصد رسید.

وی بالاترین تورم را مربوط به دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی دانست و با بیان اینکه در آن دوران، تورم 49 درصدی بی‌سابقه داشتیم، اظهار داشت: در سال آخر نخست‌وزیری، موسوی 27 درصد تورم داشتیم، با توجه به اینکه اجناس نیز کوپنی بود.

در ادامه فرشاد مؤمنی با بیان اینکه با این بخش از سخنان آقای خلیلیان هم مشکل دارم، ترجیح داد به صورت سیاسی بحث خود را ادامه دهد و اظهار داشت: مگر شما مقلد خاتمی بوده‌اید که تخلفات خود را با آن مقایسه می‌کنید، دولت فعلی داعیه اصولگرایی دارد و یکی از فتاوایی که امام داده‌اند این بود که خلاف قانون، حکم خلاف شرع را دارد. نکته دیگری که باید در این مورد بگویم، این است که من منتقد خاتمی بوده‌ام ولی واقعیت‌ها را می‌گویم.

وی تصریح کرد: در آن زمان اگر تخلفی صورت گرفته است، سند هزینه دارد اما در این دولت، سند هزینه‌ای وجود ندارد، من با این موافقم که واردات غیرنفتی در دولت خاتمی زیاد بود که منتقد آن هم بودم.

این استاد دانشگاه گفت: وقتی واردات را در برنامه‌های سوم و چهارم از نظر ترکیب مقایسه می‌کنیم، 2 تغییر فاحش مشاهده می‌کنیم، در 3 سال اول برنامه چهارم، به طور متوسط 36 درصد رشد کالاهای مصرفی و 49 درصد کاهش واردات کالاهای سرمایه‌ای داشتیم یعنی اگر در دولت خاتمی تخلف شده، برای بسترسازی بوده است.

وی ادامه داد: تخلف این دولت 29 درصد نیست بلکه 54 درصد است.

مؤمنی با بیان اینکه اگر آمارهای دکتر خلیلیان در مورد صادرات غیر نفتی واقعیت داشته باشد، مایه مباهات است، اظهار داشت: اما در این رابطه رییس مستعفی گمرک گفت یکی از مهمترین دلایل استعفای من این بود که می‌گفتند آمارهای غیر واقعی اعلام کنم.

در ادامه برنامه، دانشجویان حاضر در جلسه سؤال‌های خود را از خلیلیان و مؤمنی مطرح کردند.

دانشجویی از خلیلیان در خصوص آمارهای غیرواقعی و تورم در دولت نهم پرسید که وی پاسخ داد: بحث آمارها بحثی است که از زمان شاه بوده است و ربطی به دولت‌ها ندارد اما آمارهای پولی و مالی و کلان را بانک مرکزی اعلام می‌کند، مثلاً اگر از صادرات یا واردات سخنی گفته می‌شود، شاخص‌های مهمی از جمله وزن، مبدأ، مقصد و غیره باید مورد توجه قرار گیرد، خوب بود اگر فردی انتقادی دارد، قبل از تغییر آن‌را مطرح می‌کرد.

وی تورم را نیز ناشی از چند مورد دانست و اظهار داشت: یک بحث تاریخی است که از زمان دولت آقای موسوی بوده است، البته سال گذشته تورم افزایش شدیدی داشت که به 25 درصد رسید،‌ 4 تا 5 درصد تورم مربوط به نرخ‌های جهانی است که امسال عکس آن اتفاق افتاده است، لذا پیش بینی می‌شود که تورم به 15 درصد کاهش یابد.

پس از پاسخ خلیلیان، دانشجویی به نام جعفری خود را عضو شاخه دانشجویی ستاد محسن رضایی معرفی کرده و به‌جای طرح سؤال، تریبون را به محل تبلیع انتخاباتی برای رضایی تبدیل کرد و از طرف خود وعده حضور دانش‌جعفری در برنامه‌های بعدی را داد. وی سپس در مورد بنگاه‌های زود بازده سؤال کرد و گفت چرا با وجود آمارهای شما وضعیت معیشت مردم تغییری نکرده است که خلیلیان پاسخ داد: در بحث بنگاه‌ها، تقریباً تا سال 86 بیش از 463 هزار و 660 طرح به بهره‌برداری رسیده است و 906 هزار شغل نیز ایجاد شده است، از طرفی باید گفت که در برنامه های دوم و سوم هم این برنامه‌ها را داشتیم.

وی ادامه داد: ما 4 دوره بعد از انقلاب، بحث‌های رکود و رونق مسکن را داشتیم و این طبیعت پلکانی بوده است، در این دوره بحث تأمین زمین در دستور کار قرار گرفت تا هزینه‌های تولید مسکن کاهش یابد.

دانشجوی دیگری ابتدا با گله از مومنی که علی‌رغم تاکید مجری برنامه اصلاً به برنامه‌های اقتصادی موسوی اشاره نکرد، سؤال خود را مطرح کرد و گفت: شما به اقتصاد اسلامی پایبند هستید ولی چرا از اقتصاد لیبرالی خاتمی دفاع کردید و چرا امروز قصد ترکیب این 2 اقتصاد را در کابینه احتمالی موسوی دارید (در این میان، برخی حاضران در جلسه اجازه ندادند وی سؤال خود را ادامه دهد) که مؤمنی پاسخ داد: متأسفانه این دانشجوی عزیز مؤدبانه سوال نمی‌کند و این هم شاید اقتضای جوانی و کم‌تجربگی ایشان باشد اما در هر صورت، یکی از ویژگی‌های نظری اقتصاد ما، اقتصاد سیاسی و رانتی است.

وی ادامه داد: برای موسوی جوسازی شده در حالی که وی جرمی نداشته است، وقتی از لفظ اقتصاد کوپنی استفاده می‌شود باید دانست که در راست‌گراترین کشورها نیز در شرایط جنگی از کوپن استفاده شده است و برای اولین بار در تاریخ 200 ساله ایران تنها دوره‌ای که جنگ بوده اما کسی از قحطی جان نداده، همان دوره موسوی بوده است.

وی تصریح کرد: اما این همه ماجرا نیست چون در اقتصاد لیبرالی یک طنز تلخ وجود دارد و اینکه اگر موسوی در دوران جنگ از کوپن استفاده کرد، چرا شما در دوران صلح نیز از کوپن استفاده کردید.

مؤمنی، اقتصاد کابینه احتمالی موسوی را اقتصاد اسلامی دانست و گفت: اقتصاد موسوی تغییری نکرده است اما آنهایی که می‌خواهند ملت را تجزیه کنند، حق دارند از جریان وحدت موسوی ناراحت باشند.

وی شعار موسوی را اصلاح طلبی مبتنی بر اصولگرایی دانست و اظهار داشت: این نهایت نفهمی است که به کسی بگوییم چرا از کسی حمایت کرده‌ای؟ دانشجوی پرسش کننده در انتهای پرسش خود از میرحسین موسوی خواست که در قبال تناقض همکاری همزمان بااقتصاد لیبرال و اقتصاد اسلامی پاسخگو باشد، که مومنی هم پس از ارائه این توضیحات، گفت: "من پاسخگویی به چنین سوالاتی را در شان میرحسین نمی دانم."

دانشجوی دیگری پشت تریبون قرار گرفت و از مؤمنی سوال کرد چرا گروه اقتصادی موسوی گروه کارگزارانی است، آیا این مطابق با اقتصاد اسلامی است، مؤمنی پاسخ داد: حرف های این دانشجو کذب محض است، چون مسئول تهیه برنامه اقتصادی موسوی من هستم که از هیچ یک از آن دوستان استفاده نکرده‌ام.

در ادامه این برنامه در حالی که مجری برنامه پایان نشست را اعلام کرده بود، دانشجویی که نوار سبز به دست داشت به زور بر روی سن رفت و سؤال خود را مطرح کرد که با اعتراض عده‌ای از دانشجویان مواجه شد، پس از آن دانشجوی دیگری به تبعیت از دانشجوی قبلی این کار را تکرار کرد و این در حالی بود که مؤمنی دایماً از عدم وقت کافی سخن می‌گفت لذا برنامه پایان یافت.

پس از پایان برنامه و در حالی که مؤمنی به سرعت سالن را ترک کرد و حاضر نشد سؤالات دانشجویان را پاسخ دهد، خلیلیان به جمع دانشجویان آمد و حدود 45 دقیقه در میان آنها به سؤالاتشان پاسخ داد.

حاشیه‌های نشست:

ـ پس از صحبت‌های فرشاد مومنی حاضران در سالن مکرر او را تشویق می‌کردند که او از حاضران خواست برای رعایت نظم جلسه و پیشرفت بحث از این کار خودداری کنند.

ـ خلیلیان در بخشی از این جلسه خطاب به دانشجویان گفت: شما می‌خواهید جلسه را به سخنرانی مومنی تبدیل کنید البته من هم حرفی ندارم و به صحبت‌های او گوش می‌دهم.

ـ در بخشی از این نشست تصویر ویدئو پروژکتور که آمار رایانه خلیلیان را نشان می‌داد قطع شد که او در این لحظه با اشاره به اینکه چنین اتفاقی را پیش‌بینی می‌کرده است، گفت: من فکر می‌کردم بلندگوی من هم قطع می‌شود.

ـ وی همچنین در واکنش به تشویق مومنی از سوی حضار گفت: من هم دوست دارم طوری صحبت کنم که همه تشویقم کنم ولی چه کنم که مجبورم واقعیت‌ها را بگویم.

ـ سالن اجتماعات دانشگاه امیرکبیر از جمعیت پر بود و تعداد زیادی از شرکت کنندگان جلو در ورودی سرپا ایستاده بودند.